Entroido dos sentidos

Entroido, alegre lume
na coresma da vida,
Que sánda-la ferida
E cúra-lo queixume.
Antón Tovar

Escribía Francisco Potel Pardal hai pouco máis de 100 anos que o entroido é un pillabán porque, “ansí como quen non quer a cousa, fai andar a xente d’aquí pr’alí.” Facía referencia o autor valgués ás moitas angueiras e comenencias que acarrea a celebración dunha festa tan arraigada na identidade dunha comunidade, como era no seu caso a aldea do Carballiño na parroquia de Xanza, concello de Valga.

Hogano, o Entroido tamén fai andar á xente de aquí para aló. Pero doutro xeito. Paseniño, os entroidos están deixando as comunidades das que forman parte para emprender unha viaxe [agardemos que con retorno] a un ámbito máis global e iconográfico, atopando unha sinerxia potencial cos tempos e os espazos dos novos consumidores de espectáculos. Menos tempo queda para os ovos e as laranxas, a fariña e o farelo, a procura de chocas, campás ou esquilas, a preparación dos traxes, a gastronomía local, os xogos de galanteo, o teatro e a oralidade, os parrafeos…


No mundo das análises filosóficas de 140 [ou 280] caracteres e do relativismo constante, non hai demasiado lugar para hipóteses nin para proxectos sosegados. Cómpre moito o tempo, que hai moitas series que ver e moitos WhatsApp que atender. E talvez por iso acabemos preferindo un resumo iconográfico do entroido concentrado a unha hora concreta na capital ou nalgún outro lugar, que mergullarnos nos espazos dunha comunidade calquera na que o Entroido reina por un tempo determinado. Isto último sempre podería estar ben de non ser polo tempo que imos “perder” e, un pouco tamén, porque eses lugares adoitan estar fóra de cobertura e… (que raios!) De que serve tirar umha foto espectacular nese entroido que estamos “vivindo” através da pantalla do noso móbil se non podemos subila inmediatamente ao Instagram?

O Entroido precisa dun pouco de descontrol, de anarquía e dun outro pouco de ritual, de costumes apegados á pel da memoria como o recendo a leña de carballo que mantén quentes as nosas lembranzas. Pero tamén precisa estar incardinado nun tempo e nun espazo. Para ter identidade propia e orixinalidade, para garantir a transmisión dun elemento senlleiro do patrimonio cultural galego, non podemos infravalorar os coñecementos, artesanías e denominacións transmitidas ao longo dos séculos nun determinado lugar da nosa xeografía. O Entroido precisa -logo- daqueles lugares e daquelas datas nos que as súas comunidades foron ubicando a celebración ao longo das xeracións.

É certo que as lupercales romanas, as dionisíacas gregas, o tempo litúrxico do Introito… e mesmo o Imbolc céltico, o Purim xudeo ou as reminiscencias da Inquisición conviven no ADN desta festa que fala tanto de nós e que tan ben conhece a nosa Historia e as nosas historias. Pero a particularidade que lle aporta esta ou aquela parroquia é o que o converte en exclusivo desa determinada comunidade. Querer crear un Entroido global, extraendo as máscaras e outros elementos iconográficos mentres desbotamos os demais ingredientes da festa, talvez sexa umha boa estratexia mercadotécnica, mais sen dúbida é unha mala idea se o que perseguimos é que as seguintes xeracións sigan tendo a oportunidade de gozar del.

Se cadra, aínda estamos dispostos a erguer os ollos do smartphone por unhas semanas e enchoupar os nosos sentidos co que nos ofrecen estas datas. Aínda que só o comamos no tempo de Entroido -ou talvez por iso- o cocido sabe mellor coas nosas castañas, e o padal -ben seguro- hanos agradecer esta decisión, se aínda non a tiver interiorizada. Descubramos a espectacularidade das máscaras, mais tamén a imaxinación dos revestidos (como os chamaba o autor ao que se fai referencia no inicio do artigo) e as postas en escena que ten o Entroido en cada lugar. E abracemos, procuremos o contacto -sempre respectuoso- con outras persoas nestes tempos nos que comezamos a ver máis normal abrazar ás árbores que ás nosas veciños ou aos nosos veciños. E non deixemos de ulir. Xunto ao recendo do leite fervido ou da lenha ardendo que quenta as nosas vidas e os nosos fogares, hase instalar o olor do farelo que se mete -literalmente- dentro de nós e aniña nalgún lugar xerando certo grao de dependencia con ese momento da festa, aínda que acabe saíndo polas orellas -tamén literalmente- semanas despois. Afinal do Entroido, no fondo dos ouvidos, moi perto da voz matinal das nosas nais ou do claxon estrepitoso e festeiro que anunciaba a chegada do pan, hase instalar unha mestura de chocas, axouxeres, voces, risas e músicas que nos lembrarán os bos momentos e as emocións vividas durante a festa.